Tom III
Karol Gustaw rozbija pod Gołębiem wojsko Czarnieckiego, który jednak zaraz potem odnosi zwycięstwo nad oddziałem pułkownika Dubois pod Krasicznem, a następnie pod Jarosławiem — nad doborowym oddziałem szwedzkim pułkownika Kanneberga. Karol Gustaw zarządza odwrót. Parobek – Michałko zawiadamia Polaków o jego obecności w Rudniku. Po bitwie Szwedzi zostają uwięzieni w widłach Wisły i Sanu. Czarniecki odnosi zwycięstwo pod Warką. Karolowi Gustawowi udaje się jednak wymknąć z pułapki. Wojska polskie gromadzą się pod Warszawą, zajętą przez generała Wittemberga. Podczas próby szturmu Kmicic zdobywa fort ziemny koło bramy Krakowskiej. Wzięty przez Kmicica i Wołodyjowskiego do niewoli oficer Bogusława Radziwiłła – Szkot Hassling – Ketling zdaje rycerzom relację z wydarzeń w Taurogach. Podczas ostatecznego natarcia na Warszawę dowodzący czeladzią Zagłoba zdobywa pałac Kazanowskich, wysadzając bramę (gdzie zostaje napadnięty przez małpy). Szwedzi poddają się i opuszczają miasto. Kmicic wyrusza ze swoim oddziałem na Litwę. W Taurogach Ketling ostrzega Oleńkę przed zdradzieckim księciem. Jego plan wzięcia fałszywego ślubu spełza na niczym, Oleńka odrzuca oświadczyny. Bogusław wyrusza na Podlasie przeciw Sapieże. Do Taurogów przybywa Anusia Borzobohata, wkrótce obie panny uciekają. Wojska polskie odnoszą coraz więcej zwycięstw nad Szwedami. Kmicic zwycięża Bogusława w pojedynku, ale nie zabija go, gdyż książę grozi śmiercią Oleńki. Anusia wysyła do Babinicza listy, które wpadają w ręce wroga. Kmicic znajduje je przy pojmanym oficerze szwedzkim (wcześniej uratował, nie wiedząc o tym, Billewiczów), chce jechać do Oleńki, ale przybywa rozkaz, by ruszył do Brześcia, walczyć przeciw Rakoczemu. Po wojnie węgierskiej Oleńka przygotowuje się do wstąpienia do klasztoru. Ciężko ranny Kmicic przybywa do Lubicza, po wyzdrowieniu spotyka pannę w kościele. W trakcie mszy powraca chorągiew laudańska z Wołodyjowskim i Zagłobą, przywożąc wysławiający czyny Kmicica i nadający mu starostwo upickie list króla (odczytany z ambony przez księdza). W Wodoktach odbywają się zaręczyny Kmicica z Oleńką i pana Michała z Anusią. Po ślubie Kmicic bierze udział w wojnie rosyjskiej, a potem żyje szczęśliwie ze swoją małżonką.