Średniowiecze kontynuowało antyczną tradycję spisywania dokonań wybitnych postaci w tzw. gęsta – świadczy o tym choćby Kronika polska Galla Anonima. Dzieła te pod pewnymi względami przypominają francuskie poematy epickie z XI-XI11 w., tzw. chansons de geste (czyt. szansą de żest; po franc. „pieśni o [wielkich] czynach"). W obu wypadkach mamy do czynienia z cyklem wydarzeń, skoncentrowanych wokół pewnego bohatera (lub grupy bohaterów) o nadzwyczajnych przymiotach. Z uwagi na swe cnoty bohater może być stawiany innym za wzór. Dlatego utwory te określane są jako parenetyczne. tzn. propagujące określone wzorce osobowe (gr. parenesis – pouczenie). W przypadku Kroniki Galla jest to ideał monarchy w osobie Bolesława Chrobrego; natomiast w Pieśni o Rolandzie przedstawiono wzorzec rycerza chrześcijańskiego (Roland) i takiegoż władcy (Karol Wielki.Pieśń o Rolandzie to arcydzieło gatunku chansons de geste, poemat chrześcijańskiego rycerstwa walczącego z niewiernymi. Została napisana w końcu XI w., chociaż przedstawia wydarzenia dziejące się trzysta lat wcześniej.
Wiek XI jest wiekiem krucjat; po pierwszej wyprawie krzyżowej (w 1096 r.) w ciągu niecałych stu lat odbyły się jeszcze dwie. Ułożona pośród takich wydarzeń Pieśń była utworem propagandowym, posługującym się dla aktualnych celów historyczną analogią – walką z Saracenami (muzułmanami) w VIII wieku. Truwer – twórca i wykonawca utworu – przedstawiając słuchaczom z jednej strony wzorzec chrześcijańskiego rycerza i władcy, a z drugiej przewrotne charaktery niewiernych, kształtował sposób myślenia swoich współczesnych.Historię opisaną w Pieśni rozpoczyna narada wojenna, podczas której Roland i hrabia Ganelon, jego ojczym, spierają się, czy pertraktować z Saracenami. Spór ten staje się zarzewiem długotrwałej nienawiści pomiędzy obu bohaterami. Ganelon, wystany z poselstwem do pogańskiego króla Marsyla. okazuje się zdrajcą i proponuje królowi niewiernych zgładzenie Rolanda, co miało przyczynić się do upadku wielkiej dumy Karolowej. Tylna straż wracających do ojczyzny Francuzów wpada w zasadzkę w wąwozie, Roland zaś okazuje się zbyt dumny, by zadąć w róg i wezwać Karola na pomoc. Robi to dopiero wówczas, kiedy jest już za późno. Ginie kwiat rycerstwa z samym Rolandem na czele. Cesarz mści jego śmierć, bijąc Maurów; zdrajcę Ganelona rozszarpują końmi.Niektóre zachowania bohaterów tej opowieści są niezrozumiałe dla współczesnego odbiorcy, trzeba jednak zdać sobie sprawę z odmienności ówczesnego systemu wartości. Roland z poematu jest ideałem rycerza, wcieleniem cnót, realizującym w sposób bezwzględny rycerski etos, czyli system zasad obowiązujących prawdziwego członka rycerskiego stanu. Te zasady to: niezachwiane poczucie honoru, odwaga w obliczu wroga, miłość ojczyzny (słodkiej Francji), pobożność i godność w obliczu śmierci. Roland umiera tak, jak bohater powinien umierać – z modlitwą na ustach, z twarzą dumnie zwróconą ku wrogom.Śmierć bohatera antycznego lub średniowiecznego była znacząca; właściwie stawała się jego apoteozą, czyli uświetnieniem, uwzniośleniem. Często poprzedzały ją lub towarzyszyły jej (podobnie jak w przypadku narodzin) cudowne wydarzenia, | znaki na niebie, przepowiednie. Nie inaczej jest w Pieśni – duszę Rolanda wiodą do nieba anioł Cherubin, archanioł Gabriel i święty Michał.