Praca u podstaw czy walka za ojczyznę ?

Praca u podstaw czy walka za ojczyznę ? Porównaj dwa modele patriotyzmu – pozytywistyczny i romantyczny.

Zabory spowodowały, że literaturze polskiej wykreowano bohatera, którego charakteryzowała potrzeba odegrania roli politycznego przywódcy narodu. Genialność, bunt, subiektywizm widzenia świata sprawiły, że polski bohater romantyczny stał się przywódcą lub narodowym wieszczem – poetą. Dla dobra ojczyzny i narodu występuje nawet przeciwko Bogu i naturze.

W pozytywizmie postulowano potrzebę racjonalnej oceny możliwości oraz układu sił, odrzucono wszelkie formy zbrojnego wystąpienia wobec zaborcy tak popularne i ważne w romantyzmie.  To wiązało się z rezygnacją z haseł walki zbrojnej i działalności konspiracyjnej. Postulowano potrzebę pracy organicznej, która miała na celu głównie wykorzystanie legalnych możliwości samoobrony ojczyzny, zwiększenie sił ekonomicznych i kulturalnych społeczeństwa.

Apelowano o postawę przesiębiorczości, ceniono gospodarność, głoszono potrzebę zakładania fabryk, unowocześniania rolnictwa, organizowania szkolnictwa narodowego, rozwoju rzemiosła.

Głoszono hasła upowszechniania nauki, oświaty, które miały dawać gwarancję wzrostu moralności, świadomości narodowej, stworzenie wielokonkurencyjnego ustroju kapitalistycznego i cywlizacji przemysłowej, co miało doprowadzić do społecznego dobrobytu. Głoszono hasło pracy u podstaw, czyli krzewienia oświaty ogólnej i zawodowej oraz świadomości narodowej wśród ludu. Ważne stało się hasło równouprawnienia kobiet, do czego miało prowadzić kształcenie i przygotowanie do pracy zawodowej.