Egzamin gimnazjalny polski 2013


EGZAMIN W KLASIE TRZECIEJ GIMNAZJUM 2013
CZĘŚĆ HUMANISTYCZNA

JĘZYK POLSKI
KWIECIEŃ 2013

Przeczytaj tekst i wykonaj zadania 1.–5.
O ODWADZE
Zdarza się, że słyszymy o ludziach, którzy bez chwili zastanowienia rzucają się w ogień czy burzliwy nurt rzeki. Niektórzy z zazdrością myślą o ich odwadze. Rodzi się jednak pytanie: „Czy to jest odwaga?”. Odwaga jest bliźniaczą siostrą strachu. Żeby być odważnym, trzeba najpierw poczuć obawę. Trzeba tego strachu posmakować, trzeba się z nim pomęczyć. Strach każe unikać niebezpieczeństwa, wycofywać się, uciekać, ale inne powody skłaniają ludzi do działania, do zrobienia czegoś, co może być w następstwie kosztowne lub nawet groźne. Odwaga jest więc aktem wyboru, ponieważ wiąże się z decyzją o pokonaniu strachu w imię jakiejś cenionej wartości.

Niezapomniana Irena Sendlerowa1 dobrze wiedziała, co robi. Wiedziała, co się stanie z nią, z jej najbliższymi, gdy wyjdzie na jaw, że ratuje żydowskie dzieci. Dokonała wyboru. Czy się bała? Strach – jak sama mówiła – był nieodłącznym towarzyszem jej życia przez wiele lat, ale potrafiła sobie z nim poradzić. Kinga Baranowska jest chlubą światowej himalaistyki. Odważnie wspina się na najwyższe szczyty Ziemi. Czuje jednak respekt przed górami, bo wie, że jest się czego bać. Mówi, że jeśli przestanie się bać, przekroczy granice dopuszczalnego ryzyka. Trzeba bowiem poczuć strach, by w pełni świadomie zdobyć się na odwagę. Często jednak odwaga myli się ludziom z brawurą2, z deficytem3 wyobraźni czy wręcz głupotą. Każdego roku wielu takich „odważnych” decyduje się na tragiczne w skutkach skoki do wody z wysokiego brzegu lub mostu. Każdego dnia tacy „odważni” kierowcy giną w wypadkach, raniąc lub zabijając także innych ludzi. Nie boją się. Myślą, że są odważni, bo o odwadze według nich świadczy podjęcie lekkomyślnego działania, które staje się ważniejsze od skutków, od bilansu zysków i strat. Powtórzmy więc pytanie: „Czy to jest odwaga?”. Warto się zastanowić, czym naprawdę jest odwaga. A może odwaga to szczególny rodzaj ostrożności?
Na podstawie: Wiesław Łukaszewski, Odwaga, „Charaktery” 2010, nr 9.
1 Irena Sendlerowa – polska działaczka społeczna; podczas okupacji niemieckiej członkini Rady Pomocy Żydom „Żegota”. Wraz ze współpracownikami wyprowadziła z warszawskiego getta i uratowała od zagłady około 2,5 tys. dzieci żydowskich. Za ten czyn izraelski instytut Yad Vashem przyznał jej tytuł Sprawiedliwy wśród Narodów Świata.
2 Brawura – lekceważenie niebezpieczeństwa, skłonność do popisywania się (zwłaszcza odwagą).
3 Deficyt – niedostateczna ilość czegoś, niedobór.
[349 słów]
Zadanie 1. (0-1)
Dokończ poniższe zdanie – wybierz właściwą odpowiedź spośród podanych.
Według autora tekstu odwagą wykazuje się człowiek, który
A. przełamuje strach, żeby uczynić coś istotnego.
B. najpierw reaguje, dopiero potem analizuje zagrożenie.
C. podejmuje ryzyko, ponieważ w ogóle nie odczuwa strachu.
D. decyduje się na działanie, jeżeli nie łączy się ono z ryzykiem.
Zadanie 2. (0-1)
Która z wymienionych cech, według autora tekstu, może być często mylona z odwagą?
Wybierz właściwą odpowiedź spośród podanych.
A. cwaniactwo
B. przebiegłość
C. ryzykanctwo
D. niecierpliwość
Zadanie 3. (0-1)
Dokończ poniższe zdanie – wybierz właściwą odpowiedź spośród podanych.
Podobieństwo między Ireną Sendlerową i Kingą Baranowską polega na tym, że
A. kwestie polityczne to główny obszar zainteresowań obu kobiet.
B. strach to główny bodziec do działania obu kobiet.
C. dla obu kobiet ryzyko stało się celem nadrzędnym.
D. postawa obu kobiet wymagała mierzenia się ze strachem.
Zadanie 4. (0-1)
Jaką funkcję spełnia dwukrotnie postawione w tekście pytanie: Czy to jest odwaga?
1. Stanowi klamrę kompozycyjną spajającą wypowiedź.
2. Umożliwia autorowi zdefiniowanie odwagi.
3. Ma zachęcić czytelnika do przemyślenia postawionego problemu.
4. Dowodzi lekceważenia odważnych zachowań przez autora tekstu.
Wybierz właściwą odpowiedź spośród podanych.
A. Wszystkie odpowiedzi są poprawne.
B. Odpowiedzi 1. i 3. są poprawne, a 2. i 4. – błędne.
C. Tylko odpowiedź 4. jest błędna, pozostałe są poprawne.
D. Tylko odpowiedź 2. jest poprawna, pozostałe są błędne.
Zadanie 5. (0-1)
Przykładem którego gatunku publicystycznego jest tekst O ODWADZE? Wybierz odpowiedź A albo B i jej uzasadnienie spośród 1–3.
Tekst  O ODWADZE jest przykładem

A artykułu, ponieważ 1 jest pisany lekkim, żartobliwym stylem,
z wykorzystaniem środków artystycznego wyrazu.
B reportaż, 2 stanowi relację z określonych wydarzeń, których
naocznym świadkiem był sam autor.
3 zawiera wywód dotyczący kwestii społecznej,
potwierdzający argumenty przykładami.

Przeczytaj tekst i wykonaj zadanie 6.

Odwaga cywilna – odwaga wypowiadania własnych przekonań niezależnie od panującej opinii lub demonstrowania pewnych postaw, bez względu na możliwość ujemnych dla siebie konsekwencji.
Uniwersalny słownik języka polskiego, pod red. S. Dubisza, Warszawa 2003.
Zadanie 6. (0-1)
Rozstrzygnij, w którym z poniższych zdań wyrażenia „odwaga cywilna” użyto niezgodnie z jego definicją słownikową. Zaznacz F przy zdaniu fałszywym.

 

1 Miał odwagę cywilną i zawsze mówił to, co myślał, nawet jeśli mogło się to dla
niego skończyć źle. 
F
2 Trzeba odwagi cywilnej, żeby stanąć w obronie kolegi, któremu wszyscy w klasie dokuczają  F
3 Zabrakło mu odwagi cywilnej, żeby wejść do ogrodu, po którym biegał groźny pies  F