Arkusz maturalny doc polski maj 2007 cz. II pisanie tekstu

     Część II – pisanie tekstu własnego w związku z tekstem literackim zawartym w arkuszu
    Temat 1. Jak symbolika ziarna z bajki opowiedzianej przez Żegotę objaśnia sens męczeństwa młodzieży polskiej ? Analizując przytoczony fragment Dziadów Adama Mickiewicza, zwróć uwagę na sytuację studentów i ich postawy.
    Adam Mickiewicz Dziady, część III – Akt I, scena I – fragmenty do zadania maturalnego

    ŻEGOTA1

    Jużci przecież bez winy w Sybir nas nie wyślą;

    A jakąż winę naszą znajdą lub wymyślą?

    Milczycie, – wytłumaczcież, co się tutaj dzieje,

    O co nas oskarżono, jaki powód sprawy?

    TOMASZ2

    Powód – że Nowosilcow przybył tu z Warszawy.

    Znasz zapewne charakter pana Senatora.

    […] pomimo największych starań i zabiegów

    Nie może w Polsce spisku żadnego wyśledzić;

    Więc postanowił świeży kraj, Litwę, nawiedzić,

    I tu przeniósł się z całym głównym sztabem szpiegów.

    Żeby zaś mógł bezkarnie po Litwie plądrować

    I na nowo się w łaskę samodzierżcy wkręcić,

    Musi z towarzystw naszych3

    wielką rzecz wysnować

    I nowych wiele ofiar carowi poświęcić.

    ŻEGOTA

    Lecz my się uniewinnim –

    TOMASZ

    Bronić się daremnie –

    I śledztwo, i sąd cały toczy się tajemnie;

    Nikomu nie powiedzą, za co oskarżony,

    Ten, co nas skarży, naszej ma słuchać obrony;

    On gwałtem chce nas karać – nie unikniem kary. […]

    ŻEGOTA

    Wy długo tu siedzicie?

    FREJEND4

    Skądże datę wiedzieć?

    Kalendarza nie mamy, nikt listów nie pisze;

    To gorsza, że nie wiemy, póki mamy siedzieć. […]

    ADOLF5
    Jan6dziś chodził na śledztwo, był godzinę w mieście,

    Ale milczy i smutny; – i jak widać z miny,

    Nie ma ochoty gadać:

    KILKU Z WIĘŹNIÓW

    No, Janie! Nowiny?

    JAN SOBOLEWSKI

    ponuro

    Niedobre – dziś – na Sybir – kibitek dwadzieście

    Wywieźli. […]

    Wszystkich, – do jednego.

    Sam widziałem. […]

    Małe chłopcy, znędzniałe, wszyscy jak rekruci

    Z golonymi głowami; – na nogach okuci.

    Biedne chłopcy! – najmłodszy, dziesięć lat, nieboże,

    Skarżył się, że łańcucha podźwignąć nie może;

    I pokazywał nogę skrwawioną i nagą. […]

    Wywiedli Janczewskiego; – poznałem, oszpetniał,

    Sczerniał, schudł, ale jakoś dziwnie wyszlachetniał. […]

    On postrzegł, że lud płacze patrząc na łańcuchy,

    Wstrząsł nogą łańcuch, na znak, że mu niezbyt ciężył.

    A wtem zacięto konia – kibitka runęła –

    On zdjął z głowy kapelusz, wstał i głos natężył,

    I trzykroć krzyknął: „Jeszcze Polska nie zginęła”. –

    Wpadli w tłum; – ale długo ta ręka ku niebu,

    Kapelusz czarny jako chorągiew pogrzebu,

    Głowa, z której włos przemoc odarła bezwstydna,

    Głowa niezawstydzona, dumna, z dala widna,

    Co wszystkim swą niewinność i hańbę obwieszcza […]

    Ta ręka i ta głowa zostały mi w oku,

    I zostaną w mej myśli, – i w drodze żywota

    Jak kompas pokażą mi, powiodą, gdzie cnota: […]

    Tymczasem zajeżdżały inne rzędem długim

    Kibitki; – ich wsadzano jednego po drugim.

    Rzuciłem wzrok po ludu ściśnionego kupie,

    Po wojsku, – wszystkie twarze pobladły jak trupie;

    A w takim tłumie taka była cichość głucha,

    Żem słyszał każdy krok ich, każdy dźwięk łańcucha. […]

    Wywiedli ostatniego; – zdało się, że się wzbraniał,

    Lecz on biedny iść nie mógł, co chwila się słaniał,

    Z wolna schodził ze schodów i ledwie na drugi

    Szczebel stąpił, stoczył się jak długi;

    To Wasilewski, […]

    Nie zemdlał, nie zwisnął, nie ciężał,

    Ale jak padł na ziemię prosto, tak otężał. […]

    Niesiony, jak słup sterczał i jak z krzyża zdjęte

    Ręce miał nad barkami żołnierza rozpięte; […]

    Kibitka w tłum wjechała; – nim bicz tłumy przegnał,

    Stanęli przed kościołem; i właśnie w tej chwili

    Słyszałem dzwonek, kiedy trupa przewozili.

    Spojrzałem w kościół pusty i rękę kapłańską

    Widziałem, podnoszącą ciało i krew Pańską,

    I rzekłem: Panie! Ty, co sądami Piłata

    Przelałeś krew niewinną dla zbawienia świata,

    Przyjm tę spod sądów cara ofiarę dziecinną,

    Nie tak świętą ni wielką, lecz równie niewinną.

    Długie milczenie

    JÓZEF7

    Czytałem ja o wojnach; – w dawnych, dzikich czasach,

    Piszą, że tak okropne wojny prowadzono,

    Że nieprzyjaciel drzewom nie przepuszczał w lasach

    I że z drzewami na pniu zasiewy palono.

    Ale car mędrszy, srożej, głębiej Polskę krwawi,

    On nawet ziarna zboża zabiera i dławi;

    Sam szatan mu metodę zniszczenia tłumaczy.[…]

    ŻEGOTA

    Józef nam coś o ziarnkach mówił, – na te mowy

    Gospodarz winien z miejsca swego odpowiedzieć.

    Lubo car wszystkie ziarna naszego ogrodu

    Chce zabrać i zakopać w ziemię w swoim carstwie,

    Będzie drożyzna, ale nie bójcie się głodu;

    Pan Antoni8

    już pisał o tym gospodarstwie.

    JEDEN Z WIĘŹNIÓW

    Jaki Antoni?

    ŻEGOTA

    Znacie bajkę Goreckiego?

    A raczej prawdę?

    KILKU

    Jaką? Powiedz nam, kolego.

    ŻEGOTA

    Gdy Bóg wygnał grzesznika z rajskiego ogrodu,

    Nie chciał przecie, ażeby człowiek umarł z głodu;

    I rozkazał aniołom zboże przysposobić

    I rozsypać ziarnami po drodze człowieka.

    Przyszedł Adam, znalazł je, obejrzał z daleka

    I odszedł, bo nie wiedział, co ze zbożem robić.

    Aż w nocy przyszedł diabeł mądry i tak rzecze:

    „Niedaremnie tu Pan Bóg rozsypał garść żyta,

    Musi tu być w tych ziarnach jakaś moc ukryta;

    Schowajmy je, nim człowiek ich wartość dociecze.”

    Zrobił rogiem rów w ziemi i nasypał żytem,

    Naplwał i ziemią nakrył, i przybił kopytem; –

    Dumny i rad, że Boże zamiary przeniknął,

    Całym gardłem rozśmiał się i ryknął, i zniknął.

    Aż tu wiosną, na wielkie diabła zadziwienie,

    Wyrasta trawa, kwiecie, kłosy i nasienie.

    O wy! co tylko na świat idziecie północą,

    Chytrość rozumem, a złość nazywacie mocą;

    Kto z was wiarę i wolność znajdzie i zagrzebie,

    Myśli Boga oszukać – oszuka sam siebie.

    [1832]

    Adam Mickiewicz, Dziady część III, Wrocław 1984


    1     Żegota – Ignacy Domeyko, filomata; po powstaniu listopadowym emigrował. W okresie pisania III części Dziadów był w najbliższym otoczeniu Mickiewicza.

    2 Tomasz Zan – współtwórca Towarzystwa Filomatów, Filaretów i Promienistych; skazany w procesie na rok twierdzy i zesłanie do Orenburga.

    3 Mowa o związkach studenckich: Filomatów, Filaretów i Promienistych.

    4 Frejend Antoni – filomata, zginął w powstaniu listopadowym.

    5 Adolf Januszkiewicz – student Uniwersytetu Wileńskiego, brał udział w powstaniu listopadowym, zesłany na Sybir.

    6 Jan Sobolewski – filomata i filareta, skazany na zesłanie, zmarł pierwszy ze wszystkich filaretów jesienią 1829 r. w Archangielsku.

    7 Józef Kowalewski – filomata, zesłany do Kazania.

    8 Antoni Gorecki (1787–1863) – autor bajek politycznych. Opowieść Żegoty jest przeróbką bajki Diabeł i zboże.

     

    Temat 2.Analizując fragmenty Przedwiośnia i Granicy, porównaj kreacje matek. Określ wzajemne relacje między matką i dzieckiem, wykorzystując także znajomość utworów.

     

    Stefan Żeromski Przedwiośnie – fragment
    Matka nie była w stanie utrzymać syna w domu, nakazać mu zmiany wyuzdanych obyczajów, dopilnować go i wyśledzić miejsca jego kryjówek. Bez przerwy niemal czekała na jego powrót. Gdy chwytał czapkę i pędem wylatywał z domu, coś podsuwało się do jej gardzieli i zapierało oddech. Nie miała już siły prosić urwisa, żeby nie chodził. […] To obce miasto stało się dla niej jeszcze bardziej obce, cudze, niepojęte, groźne, złowieszcze. Po wyjeździe męża wszystkiego się tutaj bała. Dopóki mąż był w domu, on był osobą – ona cichym i pokornym cieniem osoby. Teraz ów cień musiał stać się figurą czynną. Cień musiał nabrać woli, władzy, decyzji. Jakże ten mus był nieznośny, jak uciążliwy! Musiała wiedzieć o wszystkim, przewidywać, zapobiegać, rozkazywać. Gubiła się w plątaninie swych obowiązków. Nie wiedziała, od czego zacząć, gdzie jest droga i jak nią iść. Wstydziła się i trwożyła. Przeżywała jedną z najsroższych tortur, torturę czynu narzuconą niedołężnej bierności. Cierpiała nie mogąc dać sobie rady. Trwoga o syna, który się jak na złość zlisił, dobijała ją. Jedyną ulgę znajdywała w ciągu nocy, kiedy chłopak twardo spał. Słyszała wtedy jego oddech, wiedziała, że jest obok niej i że mu nic nie zagraża. Ale sama wtedy nie spała. Popadła w bezsenność. Wolała jednak bezsenność białej nocy niż trwogę białego dnia. Och, jakże dobrze jej było przyczaić się na legowisku, zasunąć się w kąt i patrzeć na śliczną głowę chłopca, owianą gęstwiną falistej czupryny i – patrząc tak na niego – o nim marzyć!… Jakiż śliczny, jakiż ukochany ten łobuz, ten urwis, ten włóczykij i zawalidroga!
    Co mu się też śni – co tam przepływa pod czarującą płaszczyzną spadzistego czoła? Co też to widać w tych oczach głucho zamkniętych, pod cienistymi powiekami? […] A patrząc tak na główkę jedynaka, głęboko rozważała: „Któż to jest, na Boga! ten chłopiec? Oto tajemnica niezbadana poczęła go w niej. Oto był maleńki i niedołężny – kruszyna cielesna, byt zależny jedynie od niej – cząstka jej całości, jak gdyby nowy organ jej ciała, ręka lub noga… Wykarmiła go, wypielęgnowała, wyhodowała. Z roku na rok rósł w jej rękach, w jej oczach, w jej objęciu. Każdy dzień jego zależał od niej, z niej się poczynał, na niej się kończył. Siły swe przelała, życie swe przesączyła kropla po kropli w jego siły. Nastawiła i wyprostowała drogi jego krwi. Nadała mu głos, krzyk, śpiew. A oto teraz obcy się staje i złowieszczy. Obraca się przeciwko niej. Z niego płynie na nią jakieś złe. Bezgraniczna miłość ku niemu przekształca się i przeradza na krzywdę słabego jej ciała i ducha omdlałego. Gdyby go tak bezgranicznie nie kochała, cóż by jej było, choćby się psuł i, gdzie chce, hasał! Ale on bije w miłość, targa tą siłą, którą go obdarzył jej słaby ostatek mocy”.
    Stefan Żeromski, Przedwiośnie, Warszawa 1984
    Zofia Nałkowska Granica – fragment
    Elżbieta [opiekując się chorą panią Kolichowską] pomyślała o matce, która nie pielęgnowała jej nigdy w chorobie.
    Och, tamtej urody nie uszkodziły lata. Ostatniej wiosny napatrzyła się jej do woli. Uczuła jeszcze teraz zapach powietrza, gorzki od nagrzanych południowych liści. Stała za matką na dużym balkonie nadwodnej willi. […] Matka była zdenerwowana, naprzód spieszyła się, a teraz czekała niecierpliwie. Lepiej było milczeć. Elżbieta z ciekawością przyglądała się jej sukni. Była z mszystej, mięciutkiej wełny białej i zapinała się na piersiach ukośnie na trzy guziki, trzy okrągłe kawałki różowego koralu. Na szyi nie było pereł, tylko sznurek takich samych, trochę drobniejszych różowych korali. Nadęte, rozgniewane usta były pomalowane jasnym karminem. I jeszcze coś bladoczerwonego, jakaś kokarda z emalii uczepiona była do każdego z białych, mszystych pantofelków. Była cała czysta, świeża, zbytkowna, gładka – bez jednej zmazy. Była czymś najpiękniejszym, co się da pomyśleć. Była bezużyteczna, była tylko do ozdoby. Jak można mieć taki profil i żeby to było żywe! Nie była matką, była zwyczajnie drugą kobietą. Jej piękność, jej cała jakość była tylko męczarnią. Maskowała się tak niedbale. Obie ręce trzymała na poręczy balkonu – i także te ręce były piękne i miały koralowe paznokcie. Bez słowa patrzyła przed siebie, ściągając brwi. Ale nie na jezioro. Ani na góry tamtego brzegu – lekkie, jakby wydmuchane z niebieskiego kurzu, ani białe żagle, nadciągające po wodzie świetlistej i zielonej jak grynszpan – nie były dla niej warte widzenia. Patrzyła na kratę małej bramy w murze, bo tędy miał znowu teraz przyjść któryś z jej mężczyzn. Nie uśmiechnęła się, gdy wszedł. Uśmiechała się niezmiernie rzadko, była piękna pochmurnie i gniewnie. Ale za to jej uśmiech znaczył o wiele więcej niż u innych. Był nie tylko łaskawy i dziecinnie niezaradny, był jeszcze pełen dobroci. Dlaczego Elżbieta myślała o niej, że jest niedobra?
    1935

    Zofia Nałkowska, Granica, Warszawa 1984

     

    Dodaj komentarz

    Twój adres email nie zostanie opublikowany.

    Witryna wykorzystuje Akismet, aby ograniczyć spam. Dowiedz się więcej jak przetwarzane są dane komentarzy.