Piórkowski i Świstak

    Pimko prowadzi Józia do szkoły dyrektora Piórkowskiego. Jasne się staje, że gimnaz­jum to alegorycznie oznacza „warsztaty pisarskie” (jak dziś byśmy je określili). Kowalski ma się uczyć pisarstwa. Narrator W.G., autor Pamiętnika z okresu dojrzewania, który zamierza „zacząć od nowa”, „począć coś” , który zaczyna „pisać pierwsze stronice dzieła” (17), zostaje porwany do gimnazjum przez belfra. W Ferdydurke —    jak wiadomo — mamy trzech narratorów. Opowiada- czem całości jest W. G., czyli sam Gombrowicz. Bohaterem-narratorem części poświęconych szkole, Młodziakom i Hurleckim jest Józio Kowalski. Wtrącone dwie nowele o Filidorze i Filibercie mają swojego osobnego, osobliwego narratora — jest nim dr Antoni Świstak (nb. zdrobniała wersja imienia tego narratora — Tosiek — nawiązywałaby do bohaterki pierwotnej wersji powieści: Tośki). Obie nowele — w odróżnieniu od poprzedzających je wstępów—      mają charakter wybitnie groteskowy. Co w takim miejscu — karykaturalnym otoczeniu — może znaczyć nazwisko „Świstak”? Nie będzie trafnym domysłem zrów­nanie tego doktora prawa z gryzoniem z rodziny wiewiórkowatych (o dźwięcznej nazwie łacińskiej „Marmota mar- mota”), chociaż w języku staropolskim „marmotać” ozna­czało mruczenie, gadanie półgębkiem, „przekęsywanie” (Linde). Istnieje też frazeologizm „jak rak świśnie, a ryba piśnie”, czyli sugestia, że nasz bohater-narrator ledwie l umie utrzymać pióro. Bardziej nam przypada do gustu inna ewentualność: oto w Słowniku języka polskiego autorstwa Lindego „świstak” jest synonimem „wietrznika, płochego, letkiego człeczka” (zob. hasło „Świstach, Świs­tak”), a nie ma tu jeszcze mowy o gryzoniu Marmota marmota. Taki lekkoduch bywał inaczej przezywany „świszczypałką” lub „świszczypałą”, co uwidocznione jest  tym samym nagłówku hasła „Świstach”. Notabene, związku z satyrycznym charakterem Ferdydurke należy przypomnieć, że w bliskim pokrewieństwie „świstaka” mamy słowo „świstek” — nazwę XIX-wiecznych paszkwilanckich pisemek i broszur (np. Świstek krytyczny Stanisława Kostki Potockiego).

    Dodaj komentarz

    Twój adres email nie zostanie opublikowany.

    Witryna wykorzystuje Akismet, aby ograniczyć spam. Dowiedz się więcej jak przetwarzane są dane komentarzy.