MAJ 2003
Tekst I
A.
Teatr grecki w swoich początkach był silnie związany z obrzędami religijnymi. Stopniowo jednak stawał się on dziedziną niezależną od religii. Tematem dramatów były epizody z utworów Homera, dające sposobność do podejmowania aktualnych problemów politycznych i społecznych. Istniały dwa główne typy dramatu: tragedia i komedia. Tragedia opowiadała o wanych postaciach i wydarzeniach, a kada sztuka podejmująca wątek legendy lub historii zawierała moralne, religijne lub społeczne przesłanie skierowane do widzów. Los bohatera tragedii antycznej był z góry przesdzony i jakiekolwiek działania, które podejmował, prowadziły go do nieuchronnej klski. Akcja tragedii obejmowała jeden wtek i rozgrywała się cały czas w tym samym miejscu przez 24 godziny. Komedie natomiast były widowiskami dowcipnymi, groteskowymi, a w póniejszym okresie – satyrami na ycie w miastach.
Na podstawie Atlasu kultur staroyżtnych – Grecja, Rzym, Warszawa 1999.
B.
Staroyżtni Grecy stworzyli teatr znakomity, jedyny w swoim rodzaju i niepowtarzalny. Scena prawie pusta, bez dekoracji, owietlona słocem. Aktor w koturnach, z maską na twarzy. Uniemożliwiało to realistyczny ruch i gest, a zmuszało do rytmizacji niemal tanecznej.
Stanisław Furmanik, O sztuce teatru, [w:] Janusz Degler, Problemy teorii dramatu i teatru, Wrocław 1988.
Zadanie 1. (0-1)
Początki teatru greckiego związane były z
A. polityk.
B. kultem religijnym.
C. filozofią.
D. ceremoniałem olimpijskim.
Zadanie 2. (0-1)
Fragmenty utworów Homera były pretekstem do przedstawienia w dramatach
A. tragedii miłosnych.
B. zmaga z siłami natury.
C. obrzędów religijnych.
D. problemów współczesności.
Zadanie 3. (0-1)
Według tekstu I tragedii antycznej charakteryzuje
A. obecność scen zbiorowych.
B. kompozycja otwarta.
C. jedno miejsca, czasu i akcji.
D. podział na akty i sceny.
Zadanie 4. (0-1)
Które z wypowiedzeń jest opinią?
A. Tematem dramatów były epizody z utworów Homera.
B. Starożytni Grecy stworzyli teatr znakomity.
C. Istniały dwa główne typy dramatu: tragedia i komedia.
D. Akcja tragedii obejmowała jeden wtek.
Zadanie 5. (0-1)
Dzięki równoważnikom zdań fragment B tekstu I stał się
A. unaukowiony.
B. ironiczny.
C. krótszy.
D. zabawny.
Zadanie 6. (0-1)
O losach bohatera tragedii antycznej decyduje
A. przeznaczenie.
B. rodzina.
C. pochodzenie.
D. władca.
Zadanie 7. (0-1)
Pokazana na rysunku maska tragiczna różni się od komicznej
A. wielkości.
B. min.
C. kształtem.
D. zdobieniami.
Zadanie 8. (0-1)
Aktor w teatrze antycznym grał rol Antygony w masce tragicznej, aby
A. zaskoczy widzów.
B. uwydatni dramat bohaterki.
C. wyrazi własne emocje.
D. ukryć uczucia bohaterki.
Zadanie 9. (0-1)
Plakat do spektaklu Antygony Sofoklesa przedstawia
A. sytuację bez wyjścia.
B. ucieczkę przed karą.
C. walkę z przeznaczeniem.
D. ukrywanie słabości.
Tekst II
Bogusławski1 był pierwszym dyrektorem stowarzyszenia aktorów, a zarazem najlepszym artystą. […] Sztuki, które to towarzystwo grywało, były po czci oryginalne polskie lub z francuskiego, włoskiego i niemieckiego tłumaczone. Pierwszych było stosunkowo mało. Te, które grywano w czasie sejmu konstytucyjnego, miały głównie cel polityczny. Do sztuk tego rodzaju należały Powrót posła i Kazimierz Wielki. Miały one wyśmiać stare polskie przesądy: przywiązanie do wolnej elekcji, do panowania szlachty, do poniżania średniego stanu, do ograniczania władzy królewskiej, i wszystko już zestarzałe, co nowa konstytucja obalić miała.
Król i główni partyzanci nowego systemu prawie zawsze bywali obecni. Miejsca, które się do wzmiankowanych przedmiotów krytyki odnosiły, gorąco były przez nich przyjmowane.
W czasie przedstawienia Kazimierza Wielkiego, gdy w sztuce charakter panującego ukazywany był coraz dobitniej ze wszystkimi jego wzniosłymi przymiotami – pierwszy zawsze król ze swej loży wychylał si i przyklaskiwał, a za nim parter, w szale i upojeniu klaskając i krzyczą c, domagał się powtórzenia dwa i trzy razy tego ustepu, coraz hałaliwszymi przyjmując go oznakami. […] Naczelnicy znowu stronnictwa, wodzowie rewolucji i ich przyjaciele oklaskami nagradzali postępowanie ogółu, które się z ich projektami zgadzało.
Na podstawie relacji Fryderyka Schulza, Podróże Inflantczyka z Rygi do Warszawy i po Polsce w latach 1791-1793, Warszawa 1956.
1 Bogusławski Wojciech, 1757–1829, aktor, dramatopisarz i pedagog, w latach 1783–1814 (z przerwami) dyrektor Teatru Narodowego, twórca pierwszego stałego zespołu zawodowego aktorów polskich, take pierwszej szkoły dramatycznej, autor opery Cud mniemany, czyli Krakowiacy i Górale.
Zadanie 10. (0-1)
Głównym celem sztuk wystawianych przez Teatr Narodowy w okresie sejmu konstytucyjnego było
A. utrzymanie wolnej elekcji.
B. podważanie autorytetu króla.
C. zachowanie liberum veto.
D. propagowanie haseł obozu reform.
Zadanie 11. (0-1)
Jak reagowali widzowie na oglądane sztuki?
A. Płakali.
B. Domagali się bisów.
C. Milczeli.
D. Wywoływali autora.
Zadanie 12. (0-1)
Wybierz najtrafniejszy tytuł dla relacji Schulza.
A. Za kulisami teatru.
B. Aktorzy Bogusławskiego.
C. Mecenat królewski.
D. Teatr i polityka.
Zadanie 13. (0-1)
Z analizy tekstu II wynika, e od XVIII w. najbardziej zmieniło swoje znaczenie słowo
A. wódz.
B. partyzant.
C. artysta.
D. król.
Zadanie 14. (0-1)
Przykładem wpływu oświeceniowych idei występujących we Francji i USA na wydarzenia polityczne w Polsce było
A. wzniesienie pałacu i teatru w Łazienkach.
B. uchwalenie Konstytucji 3 maja.
C. zawiązanie konfederacji targowickiej.
D. zrzeczenie si tronu przez Stanisława Augusta.
Tekst III
A. Wywiad z Ann Dymn
Nie jest łatwo by zwyczajn kobiet i aktork – uchwyci równowag midzy tymi
dwoma wiatami. […] A jednak jestem aktork i wiem, e to moje miejsce, bo aktorstwo na
szczcie nie polega tylko na chci pokazywania si, popisywania. Czasem odmawiałam
przyjcia roli, bo godziła w moje przekonania albo wtedy, gdy czułam, e nie potrafi wydoby
z siebie tego, co trzeba, bo pknie mi serce. W kocu jestem zwykłym człowiekiem, a nie
automatem do produkcji emocji i uczu. […] Zawód ten jest okrutny i trudny – oczywicie.
Ale równoczenie pikny, gdy daje moliwoci cigłego rozwoju, poszerzania horyzontów,
pogłbiania wiedzy o sobie i o człowieku. Daje te moliwo ucieczki od rzeczywistoci.
[…] Stresem jest kada poraka, kady sukces, popularno i jej brak, nieuregulowany, zwariowany
tryb ycia, trema itd. Do tego dochodz przyziemne, normalne problemy, które
wprawdzie dotykaj kadego, lecz nas szczególnie bolenie, a na dodatek publicznie. Na
przykład przemijanie!
Elbieta Biczycka, Rozmowa: Anna Dymna, [w:] „Sezon” 7/8, rocznik I.
B. Wywiad z Jadwig Jankowsk-Cielak
Pewien paradoks polega na tym, e zostałam aktork… z powodu niemiałoci. […]
Aktorstwo dla osób takich jak ja bywa azylem, pozwala na bezpieczne uwalnianie si od
kompleksów, za maskami postaci. […] Dowiedziałam si, e w teatrze najwaniejsza jest publiczno
, a nie aktor zapatrzony w siebie i czekajcy na podziw, i e chodzi o to, by widz
wzruszył si cho troch lub zamylił. […] Na scenie czuj, e samoistnie dzieje si ze mn
co, czego nie potrafi powstrzyma.
Krzysztof Demidowicz, Nie na kade wezwanie, [w:] „Film”, 1997, nr 12.
C. Wywiad z Johnnym Deppem
Wydaje mi si, e współczesne kino amerykaskie jest przegadane. Aktorzy zamiast
gra, wszystkie emocje wyraaj słowami. […] Współczesne kino amerykaskie nie docenia
widza, uwaa go chyba za głupca, któremu wszystko trzeba dopowiedzie. Aktorstwo jest dla
mnie reagowaniem, odczuwaniem, a nie technik. Nie uznaj jednak szarowania, szafowania
swoimi czysto prywatnymi emocjami.
Elbieta Ciapara, Johnny, mam na imi Johnny, [w:] „Film”, 1997, nr 10.
Zadanie 15. (0-1)
Zdaniem Anny Dymnej aktorstwo jest zawodem, który wymaga
A. tylko popisywania si.
B. rezygnacji z przyjemnoci.
C. wewntrznej odpornoci.
D. przyjmowania kadej roli.
Zadanie 16. (0-1)
Anna Dymna uwaa, e aktorstwo jest pikne, poniewa
A. rozwija wewntrznie.
B. zabezpiecza finansowo.
C. zapewnia popularno.
D. chroni przed porakami.
Strona 7 z 14
Zadanie 17. (0-1)
Według Jadwigi Jankowskiej-Cielak głównym zadaniem aktora jest
A. zdobywanie nagród.
B. poruszenie widza.
C. zadowolenie krytyków.
D. pokonanie tremy.
Zadanie 18. (0-1)
Johnny Depp sdzi, e wad współczesnego kina amerykaskiego jest
A. lekcewaenie inteligencji widza.
B. nadmiar efektów specjalnych.
C. brak wybitnych indywidualnoci.
D. dominacja akcji nad słowem.
Zadanie 19. (0-1)
W wywiadach B i C zawarty został pogld, e dobrego aktora cechuje
A. doskonała technika.
B. uroda.
C. szacunek dla widza.
D. niemiało.
Zadanie 20. (0-1)
Który cytat zawiera tre wspóln dla wywiadów A, B, C?
A. Aktorstwo dla takich jak ja bywa azylem […].
B. Aktorzy zamiast gra, wszystkie emocje wyraaj słowami.
C. Aktorstwo […] pozwala na bezpieczne uwalnianie si od kompleksów.
D. Aktorstwo […] nie polega tylko na chci pokazywania si, popisywania.
Strona 8 z 14
Fritz Kortner jako Ryszard III, 1920 r.
[w:] John Russell Brown, Historia teatru, Warszawa 1999.
Zadanie 21. (0-1)
W jaki sposób aktor z fotografii wyraa emocje? Podaj dwa przykłady.
…………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………….
Tekst IV
Roman Kołoniecki Bogusławski (fragmenty)
[I] Przykryłem rdzaw szabl spłowiałym kontuszem –
krew na klindze jak Polska na mapach si zatrze.
Zmieniam twarz, zmieniam ubiór, eby zmieni dusz
i Ojczyzn jak płótno rozpi na teatrze. […]
[II] Sroga Muza narodu z obcej zerka maski,
z krotochwili Moliera, z szekspirowskiej dramy;
krok historii w rzsiste wplata si oklaski,
gdy za was tu yjemy, za was umieramy. […]
[III] Straszna cicho, noc długa – noc jak pokolenie!
Łzami z wosku m wiece… Nagle w mrok złowrogi
wchodzi aktor nieznany, by przey na scenie
trzy godziny: miłoci, rozpaczy, przestrogi. […]
[IV] Dumny, w strzpach zwyciskich na teatrum wkroczy
i dawne widowisko zacznie si od nowa.
Wtenczas… jeeli czyje łz uroni oczy –
bdzie to łza prawdziwa, z serca, nie woskowa.
Poezja polska okresu midzywojennego. Antologia, Kraków 1997.
Strona 9 z 14
Zadanie 22. (0-1)
Które wydarzenie historyczne zostało przywołane we fragmencie wiersza: Polska na mapach
si zatrze?
…………………………………………………………………………………………………………………………………….
Zadanie 23. (0-1)
Na podstawie wiersza napisz, jaki jest cel gry aktora na scenie.
…………………………………………………………………………………………………………………………………….
Zadanie 24. (0-1)
Jaki jest nastrój trzeciej zwrotki?
…………………………………………………………………………………………………………………………………….
Zadanie 25. (0-1)
Wypisz i nazwij jeden ze rodków poetyckich tworzcych nastrój w trzeciej zwrotce.
…………………………………………………………………………………………………………………………………….
Zadanie 26. (0-1)
Przekształ cytat z wiersza: na teatrum wkroczy, zastpujc słowa podniosłe wyrazami
potocznymi.
…………………………………………………………………………………………………………………………………….
Zadanie 27. (0-1)
Na podstawie wiersza wyjanij, jak funkcj pełnił teatr Bogusławskiego w czasach niewoli
narodowej.
…………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………….
Strona 10 z 14
Jan Matejko, Staczyk1, Aktor Kazimierz Kamiski jako Staczyk
[w:] Tadeusz Dobrowolski, Malarstwo polskie w Weselu,
ostatnich dwustu lat, Wrocław 1976. [w:] Zbigniew Raszewski, Krótka historia
teatru polskiego, Warszawa 1977.
1 Staczyk – nadworny błazen trzech Jagiellonów: Aleksandra, Zygmunta Starego i Zygmunta Augusta; symbol
mdrca politycznego.
Na obrazie został ukazany Staczyk w czasie balu, który odbył si na dworze królewskim tu po utracie Smole-
ska, polskiej twierdzy granicznej.
Zadanie 28. (0-1)
Jakie uczucia wyraa posta Staczyka ukazana na obrazie Matejki? Odpowiedz, wykorzystuj
c przypis.
…………………………………………………………………………………………………………………………………….
Zadanie 29. (0-1)
Co z postaci królewskiego błazna z obrazu Matejki przejł Kazimierz Kamiski do roli
Staczyka w Weselu? Podaj dwa przykłady podobiestw.
…………………………………………………………………………………………………………………………………….
Strona 11 z 14
Zadanie 30. (0-5)
Napisz podanie do dyrektora teatru zawierajce prob o wypoyczenie kostiumów dla
aktorów grajcych w szkolnym przedstawieniu Antygony. Wymie trzy postacie z tragedii
Sofoklesa, dla których bd one potrzebne. Nie wprowadzaj do podania swego nazwiska
i nazwy miejscowoci, w której mieszkasz.
…………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………….
Strona 12 z 14
Zadanie 31. (0-16)
Napisz charakterystyk wybranej postaci literackiej, dowodzc, e warto j ukaza
w teatrze lub w filmie.
Pamitaj, e Twoja praca nie powinna by krótsza ni połowa wyznaczonego miejsca.