Porwany za młodu Litwin wychowuje się w Zakonie Krzyżackim. Pamiętając jednak o doznanych krzywdach na okazywaną mu przez opiekunów – Niemców miłość odpowiada nienawiścią. Z czasem na jego rozwój zaczyna wpływać litewski Wajdelota, będący tłumaczem u Krzyżaków. On to rozbudza w Walterze uczucia patriotyczne i pragnienie zemsty, uczy prowadzenia podstępnej wojny. Korzystając z nadarzającej się okazji młodzieniec, wbrew naukom starca, którego zresztą zabiera ze sobą, przechodzi na stronę Litwinów. Zakochuje się w córce Kiejstuta, Aldonie, nawracają i bierze ślub. Wobec wzrastającego zagrożenia ze strony Zakonu Walter postanawia przywdziać maskę, opuszcza Kowno, pozostawia żonę w klasztorze i dociera na zachód Europy, gdzie jako giermek niemieckiego hrabiego Wallenroda (którego nazwiskiem będzie się później posługiwał) wyrusza na wyprawę krzyżową, walczy w Hiszpanii, zyskuje sławę i sam zostaje Krzyżakiem.
Tymczasem Aldona osiedla się jako pustelnica w jednej z malborskich wież. Po dwunastu latach Wallenrod zostaje obrany wielkim mistrzem i, ponaglany przez Wajdęlotę, może wprowadzić w czyn swój podstępny projekt: spiskuje z Witoldem oraz tak niedołężnie dowodzi kampanią przeciw Litwie, że doprowadza Zakon do klęski. Zostaje jednak zdemaskowany przez tajny trybunał zakonny i, wyznając z dumą prawdę o zasadach pro¬wadzonej przez siebie polityki, popełnia samobójstwo na oczach wrogów i Halbana, który ma dać świadectwo o jego czynach.