Oświecenie

OŚWIECENIE

CHRONOLOGIA EPOKI

W zachodniej Europie pierwsze oznaki nowych idei, zapowiedzi my­śli oświeceniowych, pojawiły się w Anglii pod koniec wieku XVII, a rozwinęły na przełomie wieków XVII i XVIII oraz w XVIII stuleciu we Francji oraz Holandii. Stamtad promieniowały na pozostałe kraje europejskie. W Polsce największy rozkwit Oświecenia przypada na druga połowę wieku XVIII.

Periodyzacja polskiego Oświecenia przedstawia się następująco:

  • faza I – tak zwane wczesne Oświecenie – przypada na okres między początkiem lat trzy­dziestych XVIII wieku a rokiem 1764 (data wstąpienia na tron polski Stanisława Augu­sta Poniatowskiego). W tym czasie powstają dopiero pierwsze zalążki instytucji polskiego Oświecenia (Collegium Nobilium, Biblioteka Publiczna braci Załuskich);
  • faza II – rozkwit Oświecenia, tak zwane czasy stanisławowskie – lata 1764-1795. Nastą­piła wtedy prawdziwa inwazja instytucji oświeceniowych, już w samym tylko 1765 roku po­wstały trzy niezwykle ważne: czasopismo „Monitor", pierwszy w Polsce teatr publiczny oraz Szkoła Rycerska (Korpus Kadetów). Zamykająca ten okres data, rok 1795, to rok, w którym nastąpił III rozbiór Polski, a więc moment ostatecznego upadku pierwszej Rze­czypospolitej (tak zwanej Rzeczypospolitej szlacheckiej);
  • faza III – schyłek Oświecenia, tak zwane czasy postanisławowskie, lata 1795-1822 – jest to jednocześnie okres kształtowania się nowej formacji ideowej, jaką był Romantyzm. Umowną datą rozpoczynającą nową epokę historyczno-literacką jest rok 1822 – data wy­dania I tomu Poezji Adama Mickiewicza, w którym znalazły się Ballady i romanse.

RACJONALIZM I EMPIRYZM:

Oświecenie było epoką, której fundamenty stworzyli nie arty­ści, lecz filozofowie i uczeni. Nic więc dziwnego, że na charakter tej epoki największy wpływ miały dwa wielkie prądy umysłowe: biorący swój początek w doktrynie filozoficznej Kartezju- sza racjonalizm oraz rozwijający się równolegle empiryzm.

Epoka Oświecenia to okres funkcjonowania także innych, pomniejszych ideologii, prądów oraz zespołów poglądów etycznych, z których najciekawszymi wydają się utylitaryzm, huma­nitaryzm i, przeciwstawiający się racjonalizmowi, irracjonalizm.

Dodaj komentarz

Twój adres email nie zostanie opublikowany.

Witryna wykorzystuje Akismet, aby ograniczyć spam. Dowiedz się więcej jak przetwarzane są dane komentarzy.